NHỮNG CHỈ DẪN CỦA CHỦ TỊCH HỒ CHÍ MINH VỀ BỐ TRÍ,
SỬ DỤNG CÁN BỘ TRONG TÁC PHẨM “SỬA ĐỔI LỐI LÀM VIỆC”
Vũ Văn Hậu
Tóm tắt: tác phẩm “Sửa đổi lối làm việc” được Chủ tịch Hồ Chí Minh viết xong tháng 10 – 1947, tại Việt Bắc với bút danh X.Y.Z. Mục đích của tác phẩm là kịp thời chỉnh đốn Đảng; phê bình, kịp thời sửa chữa những sai lầm, khuyết điểm, hạn chế trong lối làm việc của cán bộ cách mạng. Tác phẩm hàm chứa những nội dụng sâu sắc, toàn diện về công tác cán bộ, trong đó có nội dung bố trí, sử dụng cán bộ. Bài viết tập trung phân tích làm nổi bật cách thức, phương pháp bố trí, sử dụng cán bộ của Chủ tịch Hồ Chí Minh: Hiểu cán bộ để nhận diện cán bộ; bố trí, sử dụng cán bộ gắn với kiểm tra, kiểm soát và phê bình cán bộ để giúp nhau tiến bộ, qua đó làm rõ hơn cơ sở nhận thức và hành động để mỗi cá nhân, đơn vị, tổ chức học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh, đặc biệt trong điều kiện hiện nay cả hệ thống chính trị đang thực hiện Nghị quyết số 26-NQ/TW ngày 19/5/2018, Hội nghị lần thứ bảy của Ban Chấp hành Trung ương khóa XII về tập trung xây dựng đội ngũ cán bộ các cấp, nhất là cấp chiến lược, đủ phẩm chất, năng lực và uy tín ngang tầm nhiệm vụ.
Bố trí, sử dụng cán bộ luôn là nội dung quan trọng công tác cán bộ, bởi lẽ, có lựa chọn, bố trí đúng mới phát huy khả năng, sở trường của cán bộ, công việc được giao mới hoàn thành và sự nghiệp cách mạng mới thành công. Những năm qua, Đảng ta có nhiều chủ trương, chiến lược về công tác cán bộ, trong đó có bố trí, sử dụng cán bộ đúng người, đúng việc, gắn với yêu cầu và tình hình phát triển đất nước. Tuy nhiên, thực tế, có lúc, có nơi biểu hiện bố trí, sử dụng cán bộ còn còn chưa hiểu khả năng, sở trường của cán bộ; nể nang, cục bộ, bè phái trong bố trí, sử dụng cán bộ nên hiệu quả công việc chưa cao; thậm chí một bộ phận cán bộ trong quá trình phấn đấu thể hiện rất tốt khả năng, sở trường nhưng khi được cất nhắc, bổ nhiệm rồi lại rơi vào suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, tha hóa, xa rời quần chúng nhân dân.
Để khắc phục hiện tượng trên, cần nghiêm túc học tập, nghiên cứu và thực hiện tư tưởng, chỉ dẫn của Chủ tịch Hồ Chí Minh về bố trí, sử dụng cán bộ trong tác phẩm Sửa đổi lối làm việc.
1. Hiểu cán bộ, sử dụng cán bộ
Trong tác phẩm Sửa đổi lối làm việc, Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định: “Đảng ta gồm có hàng triệu người, hàng vạn cán bộ. Trong đó, sĩ, công, nông, thương, binh đều có. Từng lớp xã hội khác nhau, trình độ văn hóa khác nhau; tính tình cá nhân cũng không giống hệt.
Sao cho đối đãi đúng với mọi người? Đó là một vấn đề rất trọng yếu. Vì vậy, chúng ta cần phải chú ý mấy việc dưới đây:
Hiểu biết cán bộ,
Khéo dùng cán bộ,
Cất nhắc cán bộ,
Thương yêu cán bộ,
Phê bình cán bộ
Theo Chủ tịch Hồ Chí Minh, muốn dùng cán bộ, trước hết phải hiểu cán bộ, chọn cán bộ cho đúng người, đúng việc. Người cán bộ phải có phẩm chất trung thành với Tổ quốc, với Đảng, hăng hái trong học tập, trong làm việc, đi đầu trong phong trào cách mạng, luôn biết giữ đúng kỷ luật; đồng thời, trọng nhân tài, trọng cán bộ. Để kiểm chứng những yêu cầu đặt ra đối với cán bộ nhằm bố trí, sử dụng người, đúng việc, Chủ tịch Hồ Chí Minh chỉ dạy những nguyên tắc, phương pháp, cách thức lựa chọn cán bộ:
Một là, nhận diện cán bộ để bố trí, sử dụng
Theo Chủ tịch Hồ Chí Minh, muốn xem xét quy hoạch, đề bạt bổ nhiệm cán bộ cần nhận diện cán bộ nào là tốt, cán bộ nào chưa tốt để giúp đỡ họ. Cụ thể:
- “Ai mà hay khoe công việc, hay a dua, tìm việc nhỏ mà làm, trước mặt thì theo mệnh lệnh, sau lưng thì trái mệnh lệnh, hay công kích người khác, hay tự tâng bốc mình, những người như thế, tuy học làm được việc cũng không phải cán bộ tốt”.
- “Ai cứ cắm đầu làm việc, không ham khoe khoang, ăn nói ngay thẳng, không che giấu khuyết điểm của mình, không ham việc dễ, tránh việc khó, bao giờ cũng kiên quyết làm theo mệnh lệnh của Đảng, vô luận hoàn cảnh thế nào, lòng họ cũng không thay đổi, những người như thế, dù công tác kém một chút cũng là cán bộ tốt. Người ở đời, ai cũng có chỗ tốt và chỗ xấu. Ta phải khéo nâng cao chỗ tốt, khéo sửa chỗ xấu của họ”.
Như vậy, theo Chủ tịch Hồ Chí Minh, muốn nhận diện cán bộ tốt, cán bộ chưa tốt không phải bằng nhìn bề ngoài, nghe lời nói mà phải thông qua việc làm. Thông qua cách làm này nhận diện ra những cán bộ nào không có thái độ tốt với tổ chức, với công việc: Hay chọn việc dễ, tránh việc khó; nói không đi đôi với làm; a dua, không có lập trường, hay cuốn theo dư luận, rơi vào lợi ích cá nhân cục bộ, bè phái… Những cán bộ này, cần phải được giáo dục, rèn luyện. Những cán bộ có thái độ làm việc tích cực với công việc: Thống nhất giữa nói và làm; không chọn việc dễ, tránh việc khó, cần cù, trung thành với mục tiêu, lợi ích của tổ chức… Những cán bộ này cần bồi dưỡng, nâng đỡ họ để quy hoạch, đào tạo, đề bạt bổ nhiệm, giao việc để nâng cao năng lực.
Hai là, sửa chữa khuyết điểm bản thân để nhận diện cán bộ tốt, cán bộ chưa tốt
Để nhận diện cán bộ tốt, xấu theo Chủ tịch Hồ Chí Minh trước tiên phải biết tự đánh giá, phê bình và chủ động sửa chữa những khuyết điểm, hạn chế của mình. Người răn dạy:
“Biết người, cố nhiên là khó. Tự biết mình, cũng không phải dễ.
Đã không tự biết mình thì khó mà biết người, vì vậy muốn biết đúng sự phải trái ở người ta, thì trước phải biết đúng sự phải trái của mình. Nếu không biết sự phải trái ở mình, thì chắc không thể nhận rõ người cán bộ tốt hay xấu”.
Do con người nhân vô thập toàn và cũng thường mắc những căn bệnh tự cao tự đại, luôn cho mình là đúng, là tốt, hay thỏa mãn với thành tích nên Người thường nhắc nhở:
“Người ta thường phạm những chứng bệnh sau này:
1. Tự cao tự đại,
2. Ưa người ta nịnh mình,
3. Do lòng yêu, ghét của mình mà đối với người,
4. Đem một cái khuôn khổ nhất định, chật hẹp mà lắp vào tất cả mọi người khác nhau.
Như vậy, để nhận diện cán bộ tốt, chưa tốt, theo Chủ tịch Hồ Chí Minh trước tiên cần phải sửa chữa khuyết điểm của bản thân. Công cụ tốt nhất để làm công việc này là phải thường xuyên thực hiện nguyên tắc tự phê bình và phê bình. Chỉ có tự phê bình và lắng nghe, tiếp thu ý kiến của đồng chí, đồng nghiệp phê bình trong tổ chức thì mới sửa được mình.
Ba là, xem xét, nhận diện cán bộ tốt, cán bộ chưa tốt trên nguyên tắc khách quan, gắn với quy luật phát triển
Chủ tịch Hồ Chí Minh nhấn mạnh, khi xem xét cán bộ tốt, chưa tốt thì phải có nguyên tắc, phải thấy được quy luật phát triển:
- Xem xét trong bối cảnh, hoàn cảnh và quá trình vận động. Người khẳng định: “Một người cán bộ khi trước có sai lầm, không phải vì thế mà sai lầm mãi. Cũng có cán bộ đến nay chưa bị sai lầm, nhưng chắc gì sau này không phạm sai lầm? Quá khứ, hiện tại và tương lai của mọi người không phải luôn giống nhau”.
- “Xét cán bộ, không chỉ xem ngoài mặt mà còn phải xem một việc, một lúc mà phải xem toàn cả lịch sử, toàn cả công việc của họ”.
- Giữ tính khách quan để nhận diện cán bộ. Để giữ tính khách quan trong xem xét cán bộ nhằm quy hoạch, đề bạt, cất nhắc, giao việc cần xem xét cụ thể, tỉ mỉ từng trường hợp:
+ Xem xét cách thức, thái độ của họ với công việc, từ việc nhỏ tới việc lớn, gồm: Thái độ của họ đối với công việc, kết quả cuối cùng của công việc được giao. Cách làm này sẽ đánh giá cả quá trình làm việc của cán bộ, biết rõ bản chất của họ; nhận diện được cán bộ có động cơ không tốt.
+ Xây dựng bộ chỉ tiêu đánh giá, quy hoạch, bổ nhiệm, cất nhắc cán bộ, đồng thời công khai, minh bạch để mọi người đều biết. Cách làm này có tác dụng: Loại bỏ được tính chủ quan trong đề bạt, bổ nhiệm; tạo môi trường lành mạnh cho những cán bộ có phẩm chất, năng lực được nhìn nhận, đánh giá, giao việc, cất nhắc; loại bỏ được những cán bộ xấu, xu nịnh, làm ít, nói nhiều…
Như vậy, theo Chủ tịch Hồ Chí Minh việc bố trí, sử dụng cán bộ luôn đặt trong cặp đôi: Người sử dụng và người được sử dụng. Người sử dụng luôn luôn phải sửa mình để có quan điểm, cách thức để cất nhắc, đề bạt, bổ nhiệm, đánh giá, giúp đỡ được cán bộ tốt, đạt đúng mục tiêu của tổ chức; người được sử dụng khi được cất nhắc, đề bạt lại càng cần có ý thức tu dưỡng, phấn đấu, học tập, sửa chữa những khuyết điểm của mình, mau tiến bộ, có ích cho tổ chức.
2. Bố trí, sử dụng gắn với kiểm tra, kiểm soát và phê bình cán bộ
Theo Chủ tịch Hồ Chí Minh, khi bố trí sử dụng cán bộ, việc đầu tiên là nhận diện cán bộ tốt, chưa tốt, song để lựa chọn, giáo dục, rèn luyện, bố trí, sử dụng, công việc tiếp theo là phải kiểm tra, kiểm soát cán bộ để giúp nhau tiến bộ.
Trong tác phẩm Sửa đổi lối làm việc, Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn coi trọng công tác kiểm tra, kiểm soát cán bộ. Người viết: “Kiểm soát cách thế nào? Cố nhiên, không phải cứ ngồi trong phòng giấy mà chờ người ta báo cáo, mà phải đi tận nơi, xem tận chỗ… Có kiểm soát như thế mới biết rõ cán bộ và nhân viên tốt hay xấu. Mới biết rõ ưu điểm và khuyết điểm của các cơ quan. Mới biết rõ ưu điểm và khuyết điểm của các mệnh lệnh và nghị quyết”. Đồng thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh cũng chỉ dẫn phương pháp, cách thức và điều kiện thực hiện công việc kiểm soát:
- Kiểm soát từ trên xuống, nghĩa là người lãnh đạo kiểm soát kết quả, hiệu quả công việc của cán bộ;
- Kiểm soát từ dười lên, tức là quần chúng nhân dân, cấp dưới kiểm soát sai lầm của lãnh đạo và bày tỏ cách thức sửa chữa sai lầm đó;
- Kiểm soát phải có hệ thống, thường xuyên; người làm công việc kiểm soát phải là người có uy tín cao.
Như vậy, theo Chủ tịch Hồ Chí Minh việc kiểm tra, kiểm soát cán bộ có vị trí vô cùng quan trọng, vì trong quá trình thực hiện công việc, do những lý do chủ quan, khách quan khác nhau, cán bộ có vi phạm khuyết điểm. Nếu không thực hiện kiểm tra, kiểm soát sẽ cộng những khuyết điểm nhỏ thành một khuyết điểm lớn, gây nguy hại cho cán bộ, tổ chức, cho Đảng; hoặc kiểm tra, kiểm soát sẽ cộng nhiều ưu điểm nhỏ thành ưu điểm lớn, từ đó khích lệ, động viên cán bộ, tổ chức phát huy những ưu điểm, có lợi cho cán bộ, tổ chức, cho Đảng.
Bên cạnh việc kiểm tra, kiểm soát thì công việc tự phê bình và phê bình cũng là công việc thường xuyên, liên tục giúp nhau tiến bộ. Mục tiêu của phê bình cốt để giúp nhau cùng tiến bộ, để làm việc tốt hơn, để đoàn kết, thống nhất nội bộ. Việc tự phê bình và phê bình phải được coi như đánh răng, rửa mặt; cơm ăn, nước uống hàng ngày để giúp nhau cùng tiến bộ. Phê bình và tự phê bình là thang thuốc tự chữa lành vết thương; hay để tự nhận ra mình, giúp cán bộ mình xem xét, đánh giá lẫn nhau, giúp nhau khắc phục khuyết điểm, phát huy ưu điểm. Chủ tịch Hồ Chí Minh nhấn mạnh trong phê bình và tự phê bình cán bộ, đảng viên của mình, chớ dùng những lời mỉa mai, chua cay, châm chọc. Phê bình việc làm, chứ không phê bình người; đồng thời người bị phê bình phải cầu thị, vui lòng nhận những lời nhận xét phê bình để sửa chữa.
Có thể khẳng định, những chỉ dẫn của Chủ tịch Hồ Chí Minh đối với việc bố trí, sử dụng cán bộ trong tác phẩm Sửa đổi lối làm việc không chỉ định hướng cho mỗi cán bộ, đảng viên mà cung cấp cho thế hệ sau phương pháp nhận diện, đánh giá, sử dụng cán bộ trong điều kiện, bối cảnh mới.
Trích đăng từ Tạp chí giáo dục lý luận (Học viện Chính trị quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh).